FİBROMİYALJİ SENDROMU
Fibromiyalji sendromu(FMS), kronik yaygın kas iskelet sistemi ağrısı,yorgunluk, başta boyun ve bel bölgesinde tutukluk ,uyku bozuklukları ve psikolojik problemlerle birlikte görülür. Bunlara sindirim sistemi bozuklukları ve duyu bozuklukları ( hafif temasla bile ağrı hissetmek, uyuşma,karıncalanma) eşlik edebilir. Bu semptomlar kişinin yaşam kalitesini, günlük yaşam aktivitelerini, iş ve ev hayatını, bağımsız yaşama becerisini önemli ölçüde etkileyebilir.
Birçok insan için semptomlar duygusal veya fiziksel travmadan sonra başlar. Fibromiyaljiye muhtemelen bu faktörlerin kendileri neden olmaz. Yine de sinir sisteminin ağrıya tepkisini değiştirerek zaten risk altında olan kişilerde başlangıcı tetikleyebilir.Örneğin; grip gibi enfeksiyonlafiziksel veya psikolojik travmalar.
FMS hem psikolojik hemde fiziksel bir sağlığı etkilediği için ortaya kısır döngü çıkar ve altta yatan etkenleri ağrı veya psikolojik problemlerle tetiklenir, fibromiyalji semptomları şiddetlenir, ağrı artar ve psikolojik problemler açığa çıkar, bu durum semptomları daha da şiddetlendirir.
FMS erişkinlerin yaklaşık %2 ‘sinde görülür ve erkeklere kıyasla kadınlarda daha yaygındır. Doğurganlık çağındaki veya çalışma hayatındaki kadınlarda daha çok görülmesine rağmen her yaşta görülebilir. En sık görülen yaş aralığı 30-50’dir. Yaşla birlikte görülme oranı da artmaktadır.
FMS’nin nedeni tam olarak belirlenememiştir fakat hastalıkta rol oynayabileceği düşünülen kanıtlar bulunmuştur. Örneğin araştırmalar FMS de genetik ve ailesel faktörlerin etkili olduğunu göstermektedir. Birinci dereceden akrabaları FMS olan bireylerin riski 8 kat artmaktadır.
Kronik ağrı ve streste, hormonal dögü de bozukluklara yol açabilmektedir. Stres hormonlarında etkili olan serotonin ve dopamin alıcılarının yapısında da genetik farklılıklar bulunmuştur.
FMS ilerleyici bir hastalık değildir ve doku hasarı meydana getirmez. Ancak kişinin ağrı ve yorgunluk gibi şikayetlerİ, yaşam kalitesini, iş ve ev hayatını, bağımsız yaşama becerisini önemli ölçüde etkiler.
FMS ‘de görülen belirti ve bulgular; hem kas iskelet sistemi hemde kas iskelet sistemi dışı bulgular görülmektedir.
Ağrı: birincil şikayetlerden birisidir genellikle yanıcı batıcı tarzdadır ve aktivite, yorgunluk, stres ile artar
Tutukluk: Özellikle sabahları belirgin olup gün boyu devam edebilir.
Yumuşak doku ve eklemlerde öznel bir şişkinlikten yakınırlar ancak dokunma belirlenemez.
Hassas Noktalar: Kas, tendon, ligamentlerde yer alır ve o bölgeye dokunulduğunda ağrı ortaya çıkar. FMS’ de vücudun her iki tarafında eşit toplamda 18 hassas nokta vardır.
Yorgunluk: Sabahları yorgun uyanma ve gün boyu devam eden halsizlik.
Uyku bozukluğu: Hastalar uyumada güçlük, gece sık uyanma, sabahları yorgun ve dinlemeden kalkma gibi şikayetleri vardır. Aslında uykunun derin fazında anormallik.
Uyuşukluk ve karıncalanma: Genellikle vücudun üst yarımında gözlenir.
FMS’li hastalarda basınca karşı aşırı hassasiyet gibi sıcak soğuk, ses ve elektriksel uyaranlara karşı da aşırı hassasiyet görülmektedir.
Menstrual dönem, hamileik dönemi ve doğum sonrası FMS şikayetlerinde artış görülebilir.
FMS’de Tanı : Amerika Romatizma Birliği 1990 ‘ da yayınladığı tanı kriterleri yerini güncel tanı kriterlerine bırakmıştır .
- Toplam 9 olası ‘’kronik ağrı’’ bölgesinden 6 veya daha fazla bölgenin ağrılı olması
- Orta – şiddetli uyku bozuklukları veya yorgunluk
- ‘’Kronik ağrı’’ ve yorgunluk veya uyku problemlerinin en az 3 aydır mevcut olması
Radyolojik tetkikler ve laboratuvar sonuçları normaldir. Bunlar FMS tanısından çok genelde ayırıcı tanıya yardımcı olur
FMS’de değerlendirme geniş açıdan ele alınmalıdır. Ağrı, hassas noktalar, yorgunluk, uyku, fiziksel uygunluk, sağlık durumu, yaşam kalitesi ve psikosoyal faktörler değerlendirilmelidir.
FMS’de Tedavi: Görülen problemler pek çok faktöre bağlı ortaya çıkar ve her kişide farklı gözlemlenir. Tedavide amaç: Şikayetleri en aza indirmek ve kişinin yaşam kalitesini arttırılmasıdır.
Hamilelikte ilaç tedavisinin azaltılması gerektiğinden psikolojik davranışsal tedavi ve egzersiz eğitimine ağırlık verilmelidir.
Fibromiyalji semptomlarını azaltan ve arttıran çeşitli faktörler vardır. Arttıran faktörler; soğuk veya nemli hava, düşük uyku kalitesi, yorgunluk, aşırı fiziksel aktive, stres ve anksiyetedir . Azaltan faktörler ise sıcak ve kuru hava, sıcak duş veya banyo, dinlendirici uyku, egzersiz ve masajdır
FMS’li hastalarda ilaç tedavisi, egzersiz, hasta eğitimi (hastalık hakkında bilgilendirilmesi ve kaçınması gereken durumlar ) ve psikolojik tedavi yaklaşımlarının bir arada bütüncül kullanılması önerilmektedir.
FMS’de aerobic egzersizler ve kuvvetlendirme egzersizleri en etkili egzersizlerdir. Bunların dışında esneklik, Tai chi, Yoga, Pilates gibi pek çok egzersiz yöntemi uygulanabilir.
Egzersiz programlarına ağrı ve yorgunluk şikayetlerini arttırmadan, düşük şiddette başlanarak, yavaş olarak ilerlenmeli ve kişiye özel planlanmalıdır.
Yapılan çalışmalarda manuel lenf drenajı ve konnektif doku masajının ağrı ve fonksiyonellik üzerine olumlu etkileri gözlenmiştir.
Pasif fizyoterapi uygulamaları FMS için tek başına yeterli değildir.
Hasta stres, kötü postür, uyku bozukluğu, gibi ağrıyı arttırıcı faktörlerden kaçınamalı, ağrılarını arttırmadan dinlenme molaları vererek aktivitelerini düzenlemeleri gerekir. Stres yaratan durumlarda duygu düşüncelerini açıkça dile getirmeleri önemlidir. Günlük tutma alışkanlığı hastanın kendisini kontrol etmesi için faydalı olabilir. Sağlıklı beslenme,sigara ve kafein tüketimini azaltma, özellikle akşam saatlerinde uykusunu kaçıracak içecekleri tüketmemesi ,düzenli uyumaya dikkat etmesi gerekmektedir. Soğuk veya nemli hava, düşük uyku kalitesi, yorgunluk, aşırı fiziksel aktive, stres gibi FMS semptomlarını arttıran faktörlere dikkat etmesi gerektiği anlatılmalıdır.
