ÇOCUKLARDA ZOR SORULAR

Merak, her insanda olduğu gibi çocuklarda da ortaya çıkan bir duygudur. Belli yaş dönemlerinde çocuklar farklı şeyleri merak etmeye başlarlar. Merak ettikleri bazı konularda ebeveynler, bu sorulara nasıl cevap verecekleri konusunda zorlanabilir. Ebeveynlerin, nasıl cevap vereceklerini bilemedikleri başlıca konular; ölüm, boşanma ve cinsellik konularıdır.

ÖLÜM
Çocukların da ölüm olayıyla tanışmaları kaçınılmazdır. Aile büyüklerinden herhangi birinin kaybı, besledikleri bir hayvanın ölümü, arkadaşları arasında ölümün konuşulması ya da televizyonda izledikleri herhangi bir filmde ölen bir kişinin olması gibi nedenlerle yeni bir duyguyla tanışır.
Çocuğa yapılabilecek açıklamalar;
– Çocukla açık ve dürüst iletişim kurun; yaşına uygun açıklamalar yapın. Soyut açıklamalardan uzak durun, aynı zamanda ölümü bir “seyahat” ya da “uyku” olarak açıklamayın.
– Çocuğunuzu rahatlatmak için “Ben de üzgünüm ve onu düşündüğümde ben de ağlıyorum.
Başkalarıyla paylaşmak bana iyi geliyor” gibi sözlerle çocuğunuzun duygularını paylaşmasına yardımcı olun.
– Ölen kişiyle olan güzel günleri hatırlayın. “Onu geri getirmek mümkün değil ama onu hatırlayabiliriz” mesajı verin. Ölen kişinin resimlerine bakmasına izin verin.
– İlkokul çağında olan çocuk mezarı ziyaret edebilir. Çocuğu buraya götürmek duygu ve
düşünceleri hakkında konuşmak için olanak sağlar.
– Duygusal başa çıkmayı kolaylaştırın. Genellikle kayıplardan sonra çocuk evdeki yas
ortamından uzaklaştırılmak için büyükanne-büyükbaba yanına gönderilir. Ayrılığa karşı
hassaslaşmış olan çocuk için bu durum kaygı verici olabilir. Bu yüzden gereksiz ayrılıkları
önleyin, çocuklarla anne-babalarına ve kendilerine ilişkin kaygıları ve suçluluk duyguları hakkında konuşun.

BOŞANMA
Çocukların boşanmaya verdikleri tepkiler;
1) Gerileme,
2) Duygusal gereksinimlerde artma,
3) Bağımlılık, ebeveynin yanından ayrılmama,
4) Korku, üzüntü, kızgınlıktır.
Çocuğa Yapılabilecek Açıklamalar;
– Boşanma, kesin kararın hemen ardından söylenmelidir. “Artık aynı evde yaşamayacağız ama annen/babanla görüşebileceksin” açıklaması yapılmalıdır. Yoksa çocuklar evden ayrılan ebeveynin bir daha hiç dönmeyeceğini, terk edildiğini düşünür.
– Bununla karşılaşan küçük yaş grubundaki çocuklar boşanma sürecinde neler olduğunu, boşanmanın neden yaşandığını ve ne hissettiklerini anlamakta zorlanırlar.
– Küçük yaş grubu çocukları “ben merkezci” oldukları için boşanmanın kendilerinden kaynaklandığını düşünürler ve kendilerini suçlarlar. Bu yüzden bu yaş grubundaki çocuklara“ayrılmamız senin için daha iyi olacak” gibi bir açıklama yapılmamalıdır.
– Çocuğa “biz karı-koca olarak ayrıldık. Bu senin annen-baban olduğumuz gerçeğini değiştirmez” açıklaması yapın.
– Çoğu çocuk anne babanın barışması için çözüm yolları arar; anne babanın bir gün mutlaka barışacaklarına olan inancı uzun süre devam eder özellikle anne baba tarafından bu sürecin saklanması, mantıklı açıklamalar yapılmaması çocuğun bu inancını koruyup onların barışmalarını bekleyip, umuda kapılmasına neden olabilir.
– Evden kimin ayrılacağı, nerede yaşayacağı çocuğa açıklanmalıdır.
– Hangi ebeveyn ile ne zaman birlikte olacağı takvimde işaretlenebilir. Babanın bölümü için bir renk, annenin bölümü için başka bir renk kullanılabilir.

CİNSELLİK
Cinsellik konusunda çocukların sorularına kaçamak ya da eksik cevaplar verilmemelidir. Çocuğa cinselliği sorulmaması gereken, pis, yasak, günah olan bir şey gibi göstermemek gerekir. Çocukta cinsiyet farkıyla ilgili sorular 2. yaşta, doğumla ilgili sorular ise 3-4. yaşta başlar. Bu süreçte soruların ebeveynler tarafından cevaplanmaması durumunda çocuk
soruların cevaplarını çevresinde aramaya başlar; kardeşiyle ya da oyun arkadaşlarıyla ilişkisinde, tahmin ettikleriyle bildiklerini doğrulama fırsatı arar. Çocuğun bu şekilde bilgi edinmesi yanlıştır. Bazen cinsel ilgiler 7-8 yaş ve erinlik arasında diner. Cinsel olgunlaşmayla bedensel değişikliklerin belirginleşmesiyle yeniden canlanır. Çocukların cinsel konulardaki sorularına, yaşlarına göre anlama yetenekleri göz önünde bulundurularak yanıt verilmelidir. Çocuklara soru sormaya başladıkları ilk andan itibaren doğru ve tutarlı yanıtlar vermek önemlidir. Çocuk ilk bilgileri ailesinden almalı ve bu sayede merak ettiği bir şey olduğunda “aileme sorabilirim” güvenini hissetmelidir.

UZMAN KLİNİK PSİKOLOG
ŞEVİN PAYDAŞ

Kaynakça
Atle Dyregrov Çocuk, Kayıplar ve Yas Yetişkinler için El Kitabı
Edward Kruk Ph.D, How Do We Tell the Kids About the Divorce?. Psychology Today. 2015.
Haluk Yavuzer, Çocuk Psikolojisi.